Thư gửi làng vẽo

Thö göûi laøng Phuù Vinh

Thành phố Hồ Chí Minh, tân mão, 2011

Dân làng phải biết sử làng

Rạng danh tiên tổ, ngân vang ngàn đời.

                                                Kính thưa bà con dân làng!

            Traûi qua 700 naêm lòch söû cam go haøo huøng, vinh quang vaø cay ñaéng, laøng ta, moät laøng Vieät coå, ngay töø thuôû khai thieân laäp ñòa ñaõ ñöôïc caùc cuï tieàn ñieàn goïi laø laøng Veõo, teân goïi moäc maïc, chaân phöông, ñôøi thöôøng nhö con heán, cuû rong, nhö tieáng voõng ñay keõo keït meï ru con giöõa tröa heø oi aû, nhö tieáng saùo dieàu vi vu cha thaû, giöõa ñeâm khuya muøa thu thanh vaéng, traêng ngaân ñaày laøng… 

          Söû saùch keå raèng, caùch nay 400 naêm laøng Veõo chæ laùc ñaùc möôi noùc nhaø pheân tre, lôïp raï aån mình döôùi röøng lau saäy raäm raïp hoang vu, laëng leõ in hình soi göông, chaûi toùc ven  nhöõng ñaàm sen* nöôùc trong veo, thaáp thoaùng thuyeàn caâu beù teûo teo. Giöõa  ñeâm khuya ngaøy aáy, moät ñeâm giôøi vaéng giaêng sao, neàn giôøi aâm u, maây ñen vaàn vuõ, töøng ñaøn ñom ñoùm bay daùo daùc daäp dôøn, boãng coù ba ngöôøi ñaøn oâng ñeán töø phöông Nam laën loäi ra taän laøng Veõo naáp sau buïi duoái, nhanh nhö caét, baét moät ngöôøi ñaøn oâng teân laø Caät^* vaø moät beù trai 3 tuoåi voäi vaõ leân thuyeàn ra bieån Tieàn Haûi nhaäp vôùi chieán thuyeàn cuûa Nguyeãn Hoaøng xuoâi veà Nam vaø sau naøy ñaõ ñònh cö taïi Ñoàng Nai. Nhö vaäy ngay töø thuôû vua quan nhaø Nguyeãn khai sôn phaù thaïch, kinh bang teá theá ñaõ coù ngöôøi laøng Veõo phieâu baït ñaát phöông Nam xa xoâi…

          Laøng Veõo goàm boán xoùm, xoùm Ñoáng, xoùm Ñoâng, xoùm Chuøa, xoùm Taûi vaø tröôùc khi naïn ñoùi AÁt Daäu dieãn ra, ñaõ coù taùm chín chuïc noùc nhaø töôøng ñaát lôïp raï, vôùi chöøng ñoä 500 nhaân khaåu thaân xaùc gaày goø, chaân tay nhö caúng coø. Sau caùch maïng thaùng Taùm, moät caùn boä caùch maïng coù tri thöùc vaên hoùa uyeân thaâm ñaõ ñaët teân laøng laø Phuù Vinh* vôùi khaùt voïng töø nay daân laøng heát caûnh lam luõ, baàn haøn, mai ngaøy vinh quang phuù quyù, ñaõ ñaët teân xoùm laø Minh Khai, Vieät Huøng, Nhaät Taân, Tieàn Phong haàu voïng seõ laøm xaùn laïn, raïng rôõ ñaát vaø ngöôøi Phuù Vinh. Traûi qua bao bieán coá bi huøng trong lòch söû daân toäc, laøng Veõo cuõng kinh qua  nhöõng khuùc quanh thaêng traàm nghieät ngaõ… Ñaõ coù raát nhieàu ngöôøi cuøng quaãn, naõo neà theâ thaûm cheát nôi hang cuøng ngoõ heûm trong naïn ñoùi AÁt Daäu naêm 1945, maø ñeán nay oan hoàn cuûa hoï vaãn vaát vöôûng ñaâu ñaây, vaãn reân la, khoùc cöôøi thaûm thieát giöõa ñeâm tröôøng nhaát laø khi daân laøng vaøo muøa giaùp haït. Moät côn gioù buïi vöøa tan, hai trieäu sinh linh bieán maát. Coù daêm ba ngöôøi bò baét oan töùc töôûi, bò troùi giaät caùnh khæ ñaày tuûi nhuïc trong caûi caùch ruoäng ñaát, caát leân ñieäu keøn laâm khoác oan khieân, nhö veát roi oan cöøu khoâ haèn treân löng ngöïa hoang maø bao lôùp buïi thôøi gian traàm laéng theo naêm thaùng vaãn khoâng theå phai môø. Ñaõ coù bao trai laøng ñang tuoåi thanh xuaân traøn treà khaùt voïng ñöôïc soáng, ñöôïc yeâu, vaãn xeáp buùt nghieân, haêm hôû ra traän ñaùnh Phaùp, ñaùnh Myõ, ñaùnh giaëc baønh tröôùng vaø naêm möôi saùu traùng só ñaõ anh duõng ngaõ xuoáng treân chieán tröôøng, ñaõ vuøi thaây nôi gioù buïi quan haø, maø giôø ñaây nôi yeân nghæ vónh haèng cuûa hoï daáu chaân ngöôøi sao cöù maõi vaéng xa, chæ coù daáu chaân daõ thuù ñaõ haèn in thaønh loái nhoû, chæ coù laù röøng rôi ruïng nhö möa, ñaép giuøm xaây hoä naám moà cho anh…

          Raát ñoãi töï haøo veà truyeàn thoáng hieáu hoïc cuûa laøng Veõo ta. Xöa thì baûng nhaõn nay thì thaùm hoa. Khoa thi naêm 1779 laøng ta ñaõ coù tieán só khoa baûng Leâ Ñaêng Cöû* ñöôïc taïc hoï khaéc teân treân bia ñaù Vaên mieáu Quoác Töû Giaùm, moät trong möôøi taùm tröôøng ñaïi hoïc hieám hoi ñaàu tieân treân theá giôùi, uy tín saùng ngôøi nhö ngoïc, danh thôm vang voïng vöôït qua khoûi bieân aûi non soâng Vieät Nam. Tre giaø maêng moïc nay laøng coù Tieán só Phaïm Anh Ngoïc, Phaïm Vaên Song, Nguyeãn Vaên Ñoaøn… Daân laøng cuõng saûn sinh ñöôïc nhieàu ThS, baùc só, kyõ sö, cöû nhaân  … vaø taát thaûy ñeàu thaønh danh nôi vieãn xöù, ñeàu vinh hieån giöõa queâ höông.

          Nhöng coøn ñoù nhöõng noãi nieàm, nhöõng baên khoaên, traên trôû, nhöõng ñieàu saâu laéng trong taâm hoàn maø chöa theå nguoâi ngoai… Ñoù laø ngoâi ñình laøng, khaùnh thaønh naêm 1677, moät thieát cheá vaên hoùa, moät kieán truùc tinh hoa, moät choán taâm linh, vaø laø nôi hoäi tuï khí thieâng cuûa laøng nhöng laïi bò thaûn nhieân san baèng khoâng moät chuùt nuoái tieác trong nhöõng naêm 70 cuûa theá kyû 20 bôûi aûnh höôûng cuûa doøng xoaùy caùch maïng vaên hoùa Trung Quoác 1966 – 1976. Qua ñình ngaû noùn xem ñình, ñình bao nhieâu ngoùi thöông mình baáy nhieâu. Xaây ñình maát tôùi ba naêm, Phaù ñình chæ maát thaùng giôøi hôõi ai! Maõi khoâng bao giôø coøn ñöôïc nhìn thaáy chieác khaùnh ñaù, moät tuyeät taùc ñieâu khaéc kì dieäu, coù moät khoâng hai ôû laøng Vieät coå Thaùi Bình…laøm tieác ngaån tieác ngô bao theá heä con daân laøng Veõo. Caây ña, beán nöôùc, saân ñình laø hình aûnh tieâu bieåu cho neàn vaên minh luùa nöôùc khoâng bao giôø môø phai trong taâm trí  con daân laøng Vieät nhöng gieáng laøng^* cuõng bò san laáp vaøo naêm 2000 maø ñaùng ra phaûi ñöôïc xaây caát coâng phu, trang trí tinh xaûo ñeå giöõ cho ñöôïc long maïch maø gaàn traêm naêm qua long maïch linh thieâng aáy ñaõ phuø hoä daân laøng muøa maøng boäi thu, möa thuaän gioù hoøa, choøm xoùm yeân vui thaùi bình… Ñaâu coøn luõy tre xanh ñaèng ngaø ngaøn naêm qua nhö con roàng uoán löôïn chôû che, bao boïc, ñoaøn keát daân laøng ta choáng choïi vôùi thieân nhieân, choáng choïi vôùi söï noâ dòch cuûa vaên hoùa phöông Baéc maø nay ñöôïc thay baèng nhöõng böùc töôøng beâ toâng kieân coá laïnh luøng chæ coá keát ñöôïc saét theùp vôùi xi maêng, ñaâu coá keát ñöôïc loøng ngöôøi… Döôùi aùnh traêng thanh bình, caây queùo ñaàu laøng, hoa nôû höông thôm ngan ngaùt  dòu daøng nhö muøi hoaøng lan ngaát ngaây giöõa Haø thaønh phoá thò nhöng cuõng bò chaët phaêng khoâng coøn daáu tích, chæ coøn goác caây cöùng coûi, xuø xì neùm xuoáng ñaùy ao, neùm theo bao aån tích daáu chaân khai phaù cuûa caùc cuï tieàn ñieàn maëc cho nam thanh nöõ tuù laøng ta than trôøi hoaøi voïng, nuoái tieác khoân nguoâi bôûi coøn ñaâu nôi heïn hoø thô moäng cho ñoâi löùa ñang xoán xang tuoåi xuaân thì… Teân xoùm Minh Khai, Vieät Huøng, Nhaät Taân, Tieàn Phong voán giaøu yù nghóa, laéng ñoïng trong taâm tö, tình caûm daân laøng thì laïi bò thay baèng xoùm 7, 8, 9, 10 nhöõng con soá voâ hoàn voâ nghóa töø thôøi bao caáp khaét khe, nghieät ngaõ, khoâng dieãn taû ñöôïc daân laøng ta naëng nghóa naëng tình…

          Töï haøo veà ñaát vaø ngöôøi Phuù Vinh nhöng vaãn coøn nhöõng noãi nieàm caàn chia seû maø chæ trong ngaøy hoäi laøng môùi coù theå taâm söï chöùa chan, maïn ñaøm chan chöùa…

Höõu duyeân tieàn ñònh theo böôùc coá nhaân, ngöôøi laøng Veõo theo chaân nhau ra ñi, ñònh cö ôû moïi mieàn toå quoác maø phoå bieán laø Haø Noäi, Haûi Phoøng, Thaùi Nguyeân, Tuyeân Quang, Quaûng Ninh, Bình Döông, Bình Phöôùc, Ñoàng Nai, Ñoàng Thaùp, Caàn Thô, Tieàn Giang, Kieân Giang, An Giang vaø TP. Hoà Chí Minh… Ngöôøi laø thôï coâng tröôøng, laø anh lính bieân thuøy traäp truøng gioù söông, laø thöông nhaân thaønh ñaït, laø só quan quaân ñoäi, só quan coâng an, laø kyõ sö taâm hoàn cuûa vaïn ñaàu em nhoû… Tuy khaùc nhau veà cöông vò xaõ hoäi, veà cuoäc soáng ñôøi thöôøng nhöng taát thaûy ñeàu höôùng veà laøng queâ vôùi noãi nhôù thöông da dieát, vôùi tình caûm ñaäm ñaø, tình laøng nghóa xoùm khoâng bao giôø môø phai… Con chaùu daân laøng Phuù Vinh ôû moïi phöông trôøi xa xoâi, luoân baùi voïng veà queâ khi laøng môû hoäi, khi coù ngöôøi ñoã ñaït thaønh danh, luoân vaùi voïng veà queâ cha ñaát toå khi ngöôøi laøng veà choán vónh haèng, khi möa chaúng thuaän, gioù chaúng hoøa…

Queâ höông nghóa naëng tình cao. Bao nhieâu naêm aáy bieát bao nhieâu tình…

          Theå hieän loøng tri aân vôùi queâ nhaø, uoáng nöôùc nhôù nguoàn, oân coá nhi tri taân, con chaùu daân laøng Phuù Vinh giöõa ñaát trôøi phöông Nam möøng möøng tuûi tuûi, möøng vì laøng queâ ta ñoåi thay ñaõ nhieàu, tuûi vì chöa laøm ñöôïc gì cho laøng cho xoùm, nay nguyeän chung söùc chung loøng ñoùng goùp xaây döïng nhöõng coâng trình vaên hoùa taâm linh goïi laø hieáu thaûo, daâng taëng caùc cuï laõo nieân trong laøng, kính vieáng vong linh ngöôøi quaù coá vaø cuõng laø sôïi tô loøng thaét chaët moái tình ruoät thòt thaém thieát vôùi queâ höông…

Queâ höông moãi ngöôøi chæ moät, Nhö laø chæ moät meï thoâi,

Queâ höông neáu ai khoâng nhôù, Seõ khoâng lôùn noåi thaønh ngöôøi…

Kính thö! Ñoâi lôøi nhaén nhuû! Ngöôøi ôû laïi laø ngöôøi yeâu laøng yeâu nöôùc. Ngöôøi ra ñi laø ngöôøi vì laøng vì nöôùc. Mong moät ngaøy daân laøng ta tao ngoä truøng phuøng!

Kính chuùc baø con daân laøng maõi maõi phuù, maõi maõi vinh !

Moät ngöôøi con cuûa laøng Veõo - Nguyeãn Vaên Huyeân. ThS, giaûng vieân luaät

 

Chuù thích:

^*  Traûi qua 700 naêm lòch söû, laøng ta ñaõ coù 3 teân goïi: Laøng Veõo (l329), laøng Phuù Caám (1883), laøng Phuù Vinh (1945).

^*  Ñoàng Vöôït ôû Vieät Huøng theå hieän coâng cuoäc daân laøng vöôït ñaát ñoân ñaàm sen thaønh ñoàng gioàng luùa, gioàng khoai.

^*  Ngöôøi ñaët teân xoùm, teân  laøng Phuù Vinh laø Löông Duyeân Hoài, queâ Hoàng Vieät, caùn boä caùch maïng tieàn khôûi nghóa, Chuû tòch UÛy ban haønh chính toång Cao Moã bao goàm Ñoàng Phuù, Minh Chaâu, Chöông Döông, Hôïp Tieán … qua ñôøi  naêm 1986 vaø ñöôïc xaây laêng taïi queâ nhaø.

^* Toäc phaû Ñinh Vaên ôû Nhôn Traïch, Ñoàng Nai laäp naêm 1890 ghi roõ cuï toå Ñinh Vaên Caät bò baét ñi khoûi laøng Veõo (Thaùi Bình) naêm 1599.

^*  Daân gian truyeàn tuïng, thuyeát phong thuûy cho raèng laáp gieáng laø ñieàu toái kî. Sau khi gieáng laøng bò laáp ñaõ coù vaøi ba caùi cheát traùi qui luaät sinh laõo beänh töû…

^* Daân gian truyeàn tuïng oâng Ba Bò baét treû con. 3 bò 6 quai 12 con maét, laø caûnh 2 ngöôøi ñaøn oâng töø Nam ra, sau khi baét ñöôc treû con thì kheânh moät ñoøn soùc treo ba bò coùi, moãi bò 02 ñöùa treû con, thöôøng laø beù trai ñeå sau naøy lôùn leân trôû thaønh traùng binh, khai sôn phaù thaïch, kinh bang teá theá, môû mang bôø coõi nöôùc Nam…

Cöù lieäu lòch söû  :  *  Phuû bieân taïp luïc – Leâ Quyù Ñoân *  Dö ñòa chí – Trònh Hoaøi Ñöùc.

* Vieät ñieän u linh – Lyù Teá Xuyeân

*  Lòch söû laøng Vieät coå Thaùi Bình.

* Lôøi daïy baûo taän tình cuûa cuï Kieâm, cuï Thöôøng, cuï Mieän, cuï Thi, cuï Khoa vaø cuï Vieãn (xoùm Vieät Huøng), cuï Phaïm Ñoàng Huy (Ñaèng coång Taûi)